Zonne-energie benutten voor voedselproductie

Het Fonds Natuurinclusieve Streekboerderijen streeft naar een voedselproductie die in balans is met het natuurlijk ecosysteem. We kijken naar het schaalniveau van de streek.

Dat wil zeggen dat streekboeren hun producten afzetten in de directe omgeving en een band opbouwen met de bewoners in de streek. Dan wordt voedselproductie minder anoniem en wordt de zoektocht naar de juiste balans een gezamenlijke zoektocht.

• meerjarige diepwortelende gewassen
• gezonde bodem
• geen water- of mineralenstress
• etagebouw in hagen en bosranden
• rijke onderbegroeiing
• hoge bedekkingsgraad

Het natuurlijk ecosysteem is feitelijk een distributiesysteem voor energie:

• Zonne-energie wordt opgevangen door de planten en met behulp
  daarvan wordt CO2 omgezet in organische stof (hout en voedsel).
• De opgeslagen energie vindt via het voedselweb zijn weg naar men-
  sen en dieren.
• Dat levert een gevarieerd landschap op met een hoge mate van
  biodiversiteit.
• Meer biodiversiteit vergroot de gezondheid en het weerstandsver-
  mogen van het ecosysteem.

We kunnen onze voedselproductie daarmee in balans brengen, door:

• Het zoveel mogelijk sluiten van kringlopen, op het niveau van de
  streek.
• Dat wil zeggen het hergebruik van lokale reststromen en het minimaliseren van externe inputs.
• Dat bespaart kosten, zodat een rendabele bedrijfsniveau mogelijk
  wordt.

Op streekboerderijen wordt zonne-energie optimaal benut, door maximalisering van het groene oppervlak en zo weinig mogelijk kale grond, via:

• meerjarige diepwortelende planten, op een gezonde bodem zonder water- of mineralenstress;
• etagebouw in hagen en bosranden met goede oriëntatie op de
  zon; in het voorbeeld van BoerInNatuur wordt 8 km haag gerealiseerd op 20 ha land;
• een rijke onderbegroeiing tussen de hagen en de bomen;
• een hoge bedekkingsgraad om kale bodems en uitdroging te
  voorkomen; ingeval van éénjarige teelten kan bijvoorbeeld een 2e gewas ondergezaaid worden.

Als mensen of dieren meer voedsel uit het ecosysteem halen dan er middels de zonne-energie geproduceerd wordt, ontstaat een onbalans die tot afname van biodiversiteit en toename van ziektedruk kan leiden. Dat kan weer leiden tot vermindering van het groene opper- vlak, waardoor het systeem verder uit balans raakt en degradeert. Daarom is een goede balans belangrijk.

In de gangbare landbouw wordt veel zonne-energie verspild en worden veel externe inputs (kunstmest, bestrijdingsmiddelen, krachtvoer) gebruikt om de onbalans kunstmatig te compenseren. Die externe inputs kosten veel fossiele brandstof. In Nederland is de afgelopen 50 jaar het gebruik van extra (fossiele) energie voor de voedselproductie enorm toegenomen, en is de werkgelegenheid in de landbouw sterk gedaald. En deze trend zet door; zie ‘Energiegebruik in landbouw duurzaam?’ Voedselproducten hebben een steeds grotere negatieve energiebalans. Dat betekent dat veel meer energie nodig is om het product te maken dan het uiteindelijk aan voedselcaloriën oplevert. Dat is niet alleen zeer inefficiënt, maar ook zeer schadelijk voor het klimaat.

Op natuurinclusieve streekboerderijen wordt deze trend gekeerd. Door optimale benutting van zonne-energie, verminderen van trans- portafstanden door lokale verwerking en afzet, minder mechanische bodembewerking, geen gebruik van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en krachtvoer en inzet van duurzame energie wordt het energie- verbruik per eenheid product enorm verkleind. In het kader van de monitoring worden steekproefsgewijs energiebalansen berekend voor uiteenlopende streekproducten. Op bedrijfsniveau worden het jaarlijkse brandstof- en electriciteitsgebruik gemonitord.

Naast voedsel en hout is ook de organische stof in de bodem van groot belang; zie o.a. ‘Koolstof beheer handleiding.’