Meteen naar de inhoud

Ontwikkelen en delen van kennis

De integrale bedrijfsvoering op natuurinclusieve streekboerderijen vraagt bijzondere vaardigheden en kennis van de ondernemer. In de huidige monofunctionele landbouwpraktijk is veel van die kennis verloren gegaan. Het Fonds helpt om de kennis die er is toepasbaar te maken, kennis uit te wisselen en waar nodig (met partners) nieuwe kennis te ontwikkelen. Op deze pagina hebben we relevante achtergronddocumenten verzameld, onderverdeeld in vier kennisclusters.

Agroforestrysupplies ziet het Fonds Natuurinclusieve streekboerderijen als een fijne en integere partner met een goede kennis van het speelveld omtrent natuurinclusieve landbouw. Samen stimuleren we elkaar tot innovatie en modellering binnen vernieuwende landbouwsystemen.

Sjef van Dongen, Agroforestrysupplies / Fruitzforlife

Ecologie

Een vruchtbare bodem, een goede waterhuishouding en een hoge biodiversiteit zijn voorwaarden voor duurzame productie van voedsel, hout en vezels. Omgekeerd draagt duurzame productie bij aan verbetering van deze drie. De kunst is om zonne-energie maximaal te benutten, optimaal in te spelen op natuurlijke processen en het gebruik van fossiele energie en andere eindige hulpbronnen te beperken.

“Deze manier van voedsel produceren draagt bij aan het verder vergroten van de biodiversiteit en het weer beter in balans komen met de natuurlijk draagkracht van de bodem. Het rijke insectenleven ondersteunt het ecosysteem en zorgt voor een betere bestuiving. Dat zal op termijn de productie positief beïnvloeden. Al met al een win-winsituatie voor natuur, mens en ondernemer.”

Theo Bakker, adviseur natuurinclusieve landbouw bij Staatsbosbeheer

Hoe kan ik zonne-energie maximaal benutten?

Optimaal is als de boerderij jaarrond voor meer dan 70% bedekt is met bomen, struiken en blijvend grasland. Minder dan 30% wordt jaarlijks bewerkt.

Waarom bomen en struiken?

Door etagebouw met verschillende hoogten ontstaat maximaal groen oppervlak. Bovendien zijn bomen en struiken goed voor de bodem, het microklimaat en de biodiversiteit.

Hoe kan ik het organische stofgehalte van de bodem vergroten?

Een belangrijke methode is mulching: het afdekken van de bodem met houtsnippers of plantenresten. Ook groenbemesters als olijfwilg en witte klaver zijn gunstig. Streven is meer dan 5% organische stof in de bodem.

Hoeveel CO2 kan ik vastleggen?

Bij een optimale inrichting en een goed beheer kan per hectare meer dan 20 ton CO2 per jaar worden vastgelegd, in de bodem en in het gewas. Onder voorwaarden kunnen hiervoor carbon credits worden uitgegeven, die extra inkomsten opleveren.

Mag ik nog irrigeren?

Door heggen en strokenteelt wordt de waterbehoefte enorm verminderd. Gewassen en teelten worden gekozen die passen bij de natuurlijke waterhuishouding. Als toch irrigatie nodig is, gebruiken we waterbesparende technieken zoals druppelirrigatie.

Hoe zorg ik voor meer biodiversiteit?

Zorg dat meer dan 10% van de oppervlakte van het bedrijf bestaat uit natuurlijke habitats en accepteer dat een deel van de oogst (tot 30%) ten goede komt aan spontane soorten. Pas alleen natuurlijke plaagbestrijding toe, geen bestrijdingsmiddelen.

Teelt en landschap

Het Fonds kan boeren helpen met het maken van een teelt- en landschapsplan. Synergie tussen verschillende teelten en inpassing in het landschap zijn uitgangspunt. Voor beplantingsadviezen werken we samen met Agroforestrysupplies.

Wat is de optimale afstand tussen heggen?

De afstand tussen heggen is bij voorkeur niet groter dan 10 keer de hoogte van de heg. Dan profiteren de tussenliggende weilanden of akkers van de windbeschutting en van de positieve effecten op bodem, waterhuishouding en biodiversiteit. Bij een hoogte van 2 m is de afstand tussen de heggen dus maximaal 20 m.

Hoeveel dieren kan ik houden?

Dierlijke producten (vlees, zuivel, eieren) vormen bij voorkeur niet meer dan 20% van de totale voedselproductie. Dieren hebben een rol in de nutriëntenhuishouding en het beheer van het landschap. In principe moet op het bedrijf jaarrond voldoende voer beschikbaar zijn, maximaal 5% wordt aangevoerd. Gestreefd wordt naar meerdere diersoorten met verschillende functies in het ecosysteem.

Exploitatie en waarde

We laten de natuur zoveel mogelijk het werk doen. Dat betekent minder arbeidsinzet en minder kosten voor bijvoorbeeld grondbewerking en bemesting. Het rendement wordt mede bepaald door de mate waarin kringlopen gesloten worden. Om verschillende scenario’s te kunnen doorrekenen, heeft het Fonds een eigen rekenmodel. Daarbij stimuleert het Fonds de inzet van true pricing, aangepaste regelgeving, ecosysteemdiensten en carbon credits.

Hoe maak ik een goed bedrijfsplan?

De eerste stap is om duidelijk je doelen te formuleren: wat voor bedrijf wil ik zijn, hoe wil ik mezelf in de markt zetten? De volgende stap is de selectie van teelten en gewassen en het maken van een landschapsplan. Voor meerjarige beplanting gaan we uit van minimaal 50 verschillende soorten per 20 ha, in de vorm van gemengde heggen en voedselbossen.

Hoe lang duurt het voordat je uit de kosten bent?

Meerjarige gewassen gaan pas na enkele jaren vrucht dragen, voor notenbomen kan dit wel 10 jaar duren. Met een goede mix van soorten is na 5 à 6 jaar een kostendekkende exploitatie mogelijk. Een combinatie met akkerbouw en veeteelt levert al eerder omzet op. Het Fonds staat borg voor de financiering van de aanloopkosten tijdens de eerste onrendabele jaren.

Hoe creëer ik draagvlak voor mijn plan?

Het helpt als je omwonenden, afnemers, toeleveranciers en overheden al in een vroegtijdig stadium betrekt bij de planontwikkeling en goed aansluit bij het ruimtelijk beleid en de specifieke kenmerken van het gebied. Een open communicatie en een heldere presentatie zijn onmisbaar. Een landschapsarchitect kan daarbij helpen.

Kom ik in aanmerking voor financiering door het Fonds?

Het Fonds stelt bepaalde eisen aan transparantie, kennisuitwisseling, schaalgrootte, planning en monitoring. Bij een match kan het Fonds gronden, aanplant of vastgoed langjarig in gebruik geven aan de ondernemer(s), bij voorkeur in een institutionele setting die ‘generatieproof’ is. Dit kan door middel van erfpacht of inbreng in een gezamenlijke VoF, of een combinatie hiervan. Voor de financiering werkt het Fonds samen met o.a. het Elise Mathilde Fonds. Als een boer al voldoende grond langjarig beschikbaar heeft, kunnen we helpen met de financiering van opstallen of beplanting.

Planning en monitoring

Het Fonds investeert in de ontwikkeling van een integrale plannings- en monitoringmethodiek, met praktische streefwaarden en kengetallen voor het bedrijf als geheel. Dit in aanvulling op bestaande milieu-kwaliteitssystemen, zoals kringloopwijzer, biodiversiteitsmonitor, KPI’s en SKAL-keurmerk, die maar naar een deel van het bedrijf kijken.

Waarom is dit nodig?

Veel boeren werken op gevoel en vaak gaat dat goed. Maar op een natuurinclusieve streekboerderij vinden meerdere teelten plaats en werken vaak meerdere mensen. Bovendien is er nog veel onbekend over de wisselwerking tussen de natuur en de verschillende teelten. Systematische planning en monitoring zijn onmisbaar om prioriteiten te stellen en risico’s te beheersen. Daarnaast kunnen toekomstige bedrijven hiervan leren.

Welk systeem gebruiken jullie?

Het Fondsmodel met de 9 doelen is tevens de basis voor de planning en monitoring. Per doel worden door de ondernemer taakstellingen geformuleerd die twee keer per jaar worden geëvalueerd. Voor de planning en monitoring van de meerjarige aanplant werken we met SCAVE-werkbladen, speciaal ontwikkeld voor natuurinclusieve streekboerderijen.

Gaat me dit niet te veel tijd kosten?

De planning en monitoring zijn ervoor bedoeld om efficiënter te werken en tijd te besparen. Het Fonds ondersteunt de ondernemer hierin. SCAVE werkt met satellietdata om productie en vitaliteit van de beplanting te meten en opbrengstprognoses te maken. Dit is een belangrijk hulpmiddel voor de werkplanning.

Documenten

Titel Categorie Type Datum
Groen in steden rendabele ecosysteemdienst
J. van Cayzeele
1 Zonne-energie Artikel 01-03-2019
Kringloop landbouw duurzaam M. Smit 1 Zonne-energie Artikel 01-09-2018
Zon benutten middels etagebouw 1 Zonne-energie Afbeelding 23-01-2022
Klimaat adaptie natur-based WUR 1 Zonne-energie Artikel 01-12-2022
Klimaat ontwrichting keren P. Hawken 1 Zonne-energie Artikel 01-10-2022
C certificaat boekhouding handleiding S. Jensen ONCRA 1 Zonne-energie Artikel 01-03-2022
Zonne-energie in productie schema K. Raworth 1 Zonne-energie Afbeelding 01-05-2017
CO2 vastlegging in bos vergroten. L. Oldenkamp 1 Zonne-energie Artikel 01-03-2022
C sink in bosbodems. WUR 1 Zonne-energie Artikel 20-01-2021
Bodem leven en C-gehalte op 6 boerderijen. J. Hassink 2 Bodem Artikel 01-12-2020
Nutriënten op 6 boerderijen. J. Hassink 2 Bodem Artikel 01-12-2020
Bodem indicatoren monitoren J. Erisman 2 Bodem Artikel 01-04-2020
Bodemleven zorgt voor plantvoeding P. Vanhoof 2 Bodem Artikel 01-02-2023
Schimmels in actie brengen A. Clocchiatti 2 Bodem Artikel 10-02-2021
Mycorrhiza schimmels in Agroforestry F. vd Meer WUR 2 Bodem Artikel 01-07-2022
Symbiosen bacteriën schimmels wortels J. Baar 2 Bodem Artikel 01-01-2023
Voedselweb iedereen eet elkaar 2 Bodem Afbeelding 12-01-2019
Waterhuishouding beter met heggen 3 Water Afbeelding 01-12-2022
Waterhuishouding beter zonder naaldbos J. de Niet e.a. 3 Water Artikel 01-04-2021
Water voor NL landbouw. WUR 3 Water Artikel 01-01-2020
Biodiversiteitsverlies onomkeerbaar. IUCN 4 Biodiversiteit Artikel 01-12-2018
Biodiversiteit en evolutie scenario’s 4 Biodiversiteit Afbeelding 01-02-2020
Biodiversiteit impact maatregelen LBI 4 Biodiversiteit Schema 01-01-2014
Spontane flora in grasland BIN N. Ettema 4 Biodiversiteit Schema 01-01-2007
Habitat broedvogels op de Maashorst Vogelwacht Uden 4 Biodiversiteit Artikel 01-06-2017
Plaagbestrijding met natuurlijke vijanden WUR 4 Biodiversiteit Afbeelding 01-01-2020
Weidevogels blij met plas-dras E. Kruisselbrink 4 Biodiversiteit Artikel 01-02-2023
Bomen planten op agrarisch bedrijf WUR 5 Teelten Artikel 01-12-2019
Boom soorten in NL agroforestry B. Luske LBI 5 Teelten Artikel 31-01-2019
Soorten gewassen selecteren ranking S. v Dongen 5 Teelten Schema 01-01-2019
Diversiteit in teelten basis van boerderij. LBI 5 Teelten Artikel 01-12-2016
Ecosysteemdienst diversiteit 5 Teelten Afbeelding 01-06-2020
Ecosysteemdiensten in agrolandschappen 5 Teelten Artikel 01-01-2016
Gewassen houtig details Boer in Natuur 5 Teelten Artikel 01-12-2021
Synergie tussen soorten planten A. Westhoek 5 Teelten Afbeelding 01-01-2017
Diversiteit werkt; WUR e.a. 5 Teelten Schema 01-01-2019
Kippen in grote mobiele ren: Boer In Natuur 5 Teelten Afbeelding 01-06-2021
Strokenteelt met heggen WUR 6 Landschap Afbeelding 01-12-2019
Landschap en agroforestry design lab 6 Landschap Artikel 01-07-2023
Plantschema’s ontwerpen WUR 6 Landschap Artikel 01-12-2022
Landschap plannen Boer In Natuur. C. van Beuningen ea 6 Landschap Artikel 01-03-2019
Ruimtelijke beelden voedselsysteem CRa 6 Landschap Artikel 01-06-2020
Landschap NL natuurverkenning 2050 WUR 6 Landschap Artikel 01-04-2022
Natuurpercelen inrichten Boer-in-Natuur 6 Landschap Artikel 01-07-2020
Voedselbos voordelen 6 Landschap Artikel 01-04-2022
Gebiedsgericht werken via landgoed L. Sluiter 6 Landschap Artikel 01-06-2021
Circulaire landbouw realisatie streefwaarden LBI WUR 7 Exploitatie Artikel 01-04-2021
Circulariteit in landbouw ecosysteem 7 Exploitatie Afbeelding 01-01-2019
Ondernemen natuurinclusief. WWF 7 Exploitatie Artikel 01-10-2021
Produceren van biomassa in circulair model C. v Beuningen 7 Exploitatie Artikel 01-02-2023
Schade berekening CO2 uitstoot A. Matthey 7 Exploitatie Artikel 01-12-2020
Schade aan milieu NL 55 miljard. NRC E. vd Walle 7 Exploitatie Artikel 01-04-2022
Gezond voedingspatroon 7 Exploitatie Artikel 01-06-2016
N emissie compoststal Boer-in-Natuur Agron Advies 7 Exploitatie Artikel 01-10-2018
Arbeidsinzet in NL landbouw x 5 M. Smit 7 Exploitatie Artikel 01-03-2021
Webwinkels tegen anonimiteit R. v Schriek 7 Exploitatie Artikel 01-01-2023
Voorraden beheer ecosysteemdiensten 8 Waardecreatie Artikel 01-11-2009
Plan model voor agrobosbouw KCNL 9 Kennis Artikel 01-06-2018
Toekomst landbouw K. van Veluw 9 Kennis Artikel 28-04-2023
Kennis NISP in clusters C. van Beuningen 9 Kennis Artikel 23-11-2023
Regelgeving meerjarigen op landbouwgrond. WUR 9 Kennis Artikel 01-12-2019
Donut model voor het plannen van welzijn. K. Raworth 9 Kennis Artikel 01-05-2017
Natuurincl landbouw 5x toekomstbeelden WUR 9 Kennis Artikel 01-12-2019
Regeneratie en distributie in cirkels K. Raworth 9 Kennis Afbeelding 01-05-2017